Белорусский язык

ЗАДАННЕ 1. Спішыце словы, устаўце прапушчаныя літары.
У выдзеленых словах пастаўце націск.
Варыянт 11. Бартар, бухгалтар, канцылярыя, акрэдытыў, крэдыт,
вэксаль, рэвізія, сакрэт, аперацыя, гектар, сувязь, адзінаццаць,
грымець, аргумент, аўдытар.
(выдзеленыя літраты - пад націскам)

ЗАДАННЕ 2. Перакладзіце словы на беларускую мову.
Варыянт 11.

Специалист - спецыяліст
Пропорциональный - прапарцыйны
Радиация - радыяцыя
Ориентация - арыентацыя
Радиус - радыус
аукцион - аўкцыён
периодический - перыядычны
рациональный - рацыянальны
функционирование - функцыянаванне
проигрыш – пройгрыш
прииск -прыіск
ваучер - ваўчар
предприимчивость - прадпрымальнасць
безыдейный - безыдэйны.



ЗАДАННЕ 3. Спішыце словы, устаўце, дзе патрэбна, неабходныя
літары.
Варыянт 11. Дэфляцыя, дэбет, акрэдытыў, дынаміка, дэпазіт,
тэхнічны, статыстычны, радыкал, двухярусны, трыльён, браканьер,
паўшаре, сцісканне, любанскі, зява, ранцье.






ЗАДАННЕ 4. Запішыце словы па-беларуску.
Варыянт 11.

Ассигнования - асігнаванні

Аккредитив – акрэдытыў
Инкассация - інкасацыя
Инновация - інавацыя
Коллектив - калектыў
Коэффициент - каэфіцыент
Эмиссия - эмісія
Опиум - опіум
Углевод - вуглявод
Устье - вусце
Льгота - ільгота
Биссектриса - бісектрыса
Корректировка - карэкціроўка
Миллиард - мільярд
Коммерция - камерцыя
Брутто - брута


ЗАДАННЕ 5. Утварыце пры дапамозе прыставак новыя словы і
запішыце іх. Зрабіце марфемны разбор выдзеленых слоў (графічна).
Узор: з-/с-: несці, лічыць, касіць, каваць;
знесці, злічыць, скасіць, скаваць.
Варыянт 11. з-/с-: імправізаваць, балансаваць, класці, эканоміць; зыправізаваць, збаласаваць, скласці, сэканоміць.

без-/бес-: ідэйны, падстаўны, доказны, выніковы; безыдэйны, беспадстаўны, бяздоказны, безвыніковы.

аб-/ад-: мяняць, пісаць, мераць, важыць; абмяняць,адпісаць, адмераць, абважыць.

раз-/рас-: пакаваць, лічыць, даць, ставіць; распакаваць, разлічыць, раздаць, расставіць.




ЗАДАННЕ 6. Запішыце словы, раскрываючы дужкі і ўстаўляючы
прапушчаныя літары.
Варыянт 11. Дваццаціпавярховы, паўгоддзе, адзіночналікавы,
пасляўрочны, стомятровы, глыбокапаважаны, стопрацэнтны,
многастаночны, гандлёва-прамысловы, добраўпарадкаваны, радыеактыўны, высокадаходны.


ЗАДАННЕ 7. Запішыце назоўнікі ў родным, творным і месным
склонах.
Варыянт 11.

Родны склон Творны склон Месны склон
пеня пені пянёй пені
рэнта рэнты рэнтай рэнце
подпіс подпісу подпісам подпісе
дагавор дагавору(дакумент)
дагавора
(не дакумент) дагаворам дагаворы
менеджар менеджара менеджарам менеджару
пазыка пазыкі пазыкай пазыцы
ліцэнзія ліцэнзіі ліцэнзіяй ліцэнзіі
сувязь сувязі сувяззю сувязі


ЗАДАННЕ 8. Утварыце ад назоўнікаў прыметнікі пры дапамозе
наступных суфіксаў.
Узор: -к-/-ск-: грамада, Парыж, Адэса, ткач;
грамадскі, парыжскі, адэскі, ткацкі.
-н-, -ан-(-ян-), -енн-(-энн-): жалеза, шкло, форма;
жалезны, шкляны, форменны.
Варыянт 11.
-к-/-ск-: Нясвіж, Белая Вежа, Азарычы, снежань,
актывіст; нясвіжскі, белавежскі, азырычскі, снежаньскі, актывістскі.

-н-, -ан-(-ян-), -енн-(-энн-): серабро, цэгла, кардон, скура,
пісьмо; сярэбраны,цагляны,кардонны, скураны, пісьменны.



ЗАДАННЕ 9. Утварыце ад дзеясловаў уласцівыя беларускай
мове дзеепрыметнікі і дапасуйце іх да назоўнікаў.
Узор: пасадзіць (дрэва) – пасаджанае дрэва.
Варыянт 11.
Ацаніць (вартасць) – ацэненая вартасць;
разлічыць (аб’ём) – разлічаны аб’ём;
вярнуць (пазыка) – вернутая пазыка;
аддаць (доўг) – аддадзены доўг;
даказаць (перавага) – даказаная перавага;
абгрунтаваць (рашэнне) – абгрунтаванае рашэнне.
ЗАДАННЕ 10. Запішыце сказ і зрабіце яго разбор па часцінах мовы.
Узор: Цэлюлоза з’яўляецца прыродным палімерам.
Цэлюлоза – назоўнік, з’яўляецца – дзеяслоў, прыродным –
прыметнік, палімерам – назоўнік.
Варыянт 11. Большасць – назоўнік, сельскагаспадарчых - прыметнік, вытворчасцей – назоўнік, не – часціца, выдзелена – дзеепрыметнік, на – прыназоўнік, самастойныя – прыметнік, балансы – назоўнік, і – злучнік, знаходзіцца – дзеяслоў, на – прыназоўнік, балансах – назоўнік, іншых – займеннік, прадпрыемстваў - назоўнік.

ЗАДАННЕ 11. Спішыце, раскрываючы дужкі.
Варыянт 11. Невылічаны налог, не трэба, ніводны чалавек,
не заплаціў грошай, не стаміцца ў дарозе, нялёгка, яшчэ не заключаны
дагавор, нішчымны хлеб, няпраўда, нясцерпна, не вылічыўшы.

ЗАДАННЕ 12. Падбярыце сінонімы да слоў групы (а), антонімы
да слоў групы (б).
Варыянт 11.

а) экспарт – вываз, дэмпінг;
дэфект – загана, недахоп;
чысты даход – прыбыль, навар, выгада;
вядомы – знакаміты, папулярны;
уласцівасць – асаблівасць.

б) баланс – дысбаланс;
памылковы – беспамылковы;
унутраны гандаль – знешні гандаль;
пагрузка – выгрузка;
канец – пачатак.

ЗАДАННЕ 13. Выпішыце са сказаў навуковыя тэрміны.
У дужках пазначце, да якіх галін навукі ці тэхнікі яны адносяцца.
Узор: Характэрная для вуглевадародаў рэакцыя з галагенамі, у
прыватнасці з хлорам. – вуглевадарод, галагены, хлор (хімія).

Варыянт 11. 1. Паказчыкам эфектыўнасці спецыялізацыі з’яўляецца эканомія бягучых выдаткаў, зніжэнне сабекошту прадукцыі і выдаткаў на дастаўку яе спажыўцам. – бягучыя выдаткі, сабекошт, эканомія (эканоміка).
2. Існуюць наступныя спосабы выражэння канцэнтрацыі раствораў: масавая доля, малярная канцэнтрацыя эквіваленту і шэраг іншых. – канцэнтрацыя раствораў, масавая доля, малярная канцэнтрацыя эквіваленту (хімія).
3. Найбольш шырокае прымяненне атрымала прышчэпка вочкам (пупышка), якая носіць назву «акуліроўка». - прышчэпка вочкам, пупышка, акуліроўка (раслінаводства).


ЗАДАННЕ 14. Запішыце па-беларуску наступныя словазлучэнні.

Варыянт 11.
В отличие от чего-нибудь - у адрозненне ад чаго-небудзь;
лет около пятидесяти - гадоў каля пяцідзесяці;
писать по адресу – пісаць па адрасе;
смотреть за собой - глядзець за сабой;
три прошлых года - тры мінулых гады;
исходя из соображений - зыходзячы з меркаванняў;
на этих днях- на гэтых днях;
испытать беду - выпрабаваць бяду;
благодарить бухгалтера - дзякаваць бухгалтару;
говорить о науке - казаць аб навуцы.



ЗАДАННЕ 15. Напішыце сказы і пастаўце, дзе патрэбна, знакі
прыпынку. Зрабіце сінтаксічны разбор выдзеленага сказа ў такой
паслядоўнасці: 1) адзначце лічбамі галоўную і даданую часткі;
2) назавіце іх;
3) ставячы пытанне ад галоўнай да даданай,
вызначце від даданай часткі;
4) растлумачце, як звязваецца
даданая частка з галоўнай, да якога слова адносіцца, якімі
граматычнымі сродкамі злучаецца;
5) растлумачце знакі пры-
пынку;
6) складзіце схему сказа.

Узор: Вадкая частка нафты, якая паступае ў калону, сцякае ўніз. –
Складаназалежны сказ з даданай азначальнай часткай. Галоўная
частка – Вадкая частка нафты сцякае ўніз; даданая азначальная –
якая паступае ў калону, адказвае на пытанне «якая?», адносіцца да
слова нафты, звязваецца з галоўнай часткай пры дапамозе злучальнага
слова якая. На пісьме даданая частка аддзяляецца ад галоўнай коскай.

Варыянт 11.
1. Найважнейшымі інструментамі дзяржаўнага рэгулявання эканомікі выступаюць падаткі, цэны і працэнтныя стаўкі.

2. Разлік сабекошту лесавырошчвання найбольш складаная праблема, звязаная з працягласцю тэрміну абароту высечкі.

3. У прыватнасці нерэгулюемы паток кароткатэрміновага капіталу можа як стымуляваць эканамічны рост у неразвітых краінах, так і супрацьстаяць яму.

4. Безумоўна праекты, якія фінансуюцца аднолькава, але маюць розныя
тэрміны рэалізацыі і розны прыбытак, маюць розную рэнтабельнасць.

5. Параўноўваючы выдаткі і даходы, якія атрымліваюцца ў адзін і той
жа час ці хаця б у адзін і той жа год, можна атрымаць прыбытак ці
панесці страты. -- Складаназалежны сказ з даданай азначальнай часткай. Галоўная
частка – Параўноўваючы выдаткі і даходы можна атрымаць прыбытак ці
панесці страты; даданая азначальная – якія атрымліваюцца ў адзін і той
жа час ці хаця б у адзін і той жа год, адказвае на пытанне «якая?», адносіцца да
слоў выдаткі і даходы, звязваецца з галоўнай часткай пры дапамозе злучальнага
слова якая. На пісьме даданая частка аддзяляецца ад галоўнай коскай.

[1…(2 якія …),1…].


ЗАДАННЕ 16. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Вызначце
стыль тэксту, улічыце яго асаблівасці пры перакладзе. Адзначце
сінтаксічныя асаблівасці навуковага стылю (перавага пэўных
сінтаксічных канструкцый: простыя развітыя і складаназалежныя
сказы, наяўнасць пабочных слоў і словазлучэнняў, дзеепрыметных і
дзеепрыслоўных словазлучэнняў, устаўных канструкцый, удаклад-
няльных членаў сказа і інш.). Звярніце ўвагу на асаблівасці перакладу
дзеепрыметнікаў і дзеепрыслоўяў у беларускай мове.

Варыянт 11. Себестоимость продукции (работ, услуг) представляет собой стоимостную оценку использованных в процессе производства продукции природных ресурсов, сырья, материалов, топлива, энергии, основных фондов, нематериальных активов, трудовых ресурсов, а также других затрат на ее производство и реализацию. В себестоимость продукции включаются затраты, непосредственно связанные с производством продукции, обусловленные технологией и организацией производства, включая расходы по контролю производственных процессов и качества выпускаемой продукции; затраты, связанные с использованием природного сырья, в части затрат на рекультивацию земель, платы за древесину, отпускаемую на корню, а также платы за воду, забираемую промышленными предприятиями из водохозяйственных систем в пределах установленных лимитов, а сверхлимитов – за счет прибыли, остающейся в распоряжении предприятия; затраты на подготовку и освоение производства.
В соответствии с «Основными положениями по составу затрат, включаемых в себестоимость продукции» затраты, образующие себестоимость продукции (работ, услуг), группируются с учетом их экономического содержания по следующим элементам: материальные затраты (за вычетом стоимости возвратных отходов), расходы на оплату труда, отчисления на социальные нужды; амортизация основных фондов; прочие затраты. Затраты, связанные с производством и реализацией продукции, при планировании, учете и калькулировании себестоимости продукции группируются по статьям затрат.

ПЕРАКЛАД

Сабекошт прадукцыі (прац, паслуг) уяўляе сабою вартасную адзнаку скарыстаных падчас вытворчасці прадукцыі прыродных рэсурсаў, сыравіны, матэрыялаў, палівы,энергіі, асноўных фондаў, нематэрыяльных актываў, працоўных рэсурсаў, а таксама іншых выдаткаў на яе вытворчасць і рэалізацыю. У сабекошт прадукцыі ўключаюцца выдаткі, непасрэдна злучаныя з вытворчасцю прадукцыі, абумоўленыя тэхналогіяй і арганізацыяй вытворчасці, уключаючы расходы па кантролі вытворчых працэсаў і якасці выпусканаемай прадукцыі; выдаткі, злучаныя з выкарыстаннем прыроднай сыравіны, выдаткаі на рэкультывацыю земляў, платы за драўніну, а таксама платы за ваду, якой карыстаюцца прамысловыя прадпрыемствы з водагаспадарчых сістэм у межах усталяваных лімітаў, а звыш лімітаў - за кошт прыбытку, што застаецца ў распараджэнні прадпрыемства; выдаткі на падрыхтоўку і засваенне вытворчасці.
У адпаведнасці з "Асноўнымі палажэннямі па складзе выдаткаў, якія ўключаюцца ў сабекошт прадукцыі" выдаткі, што ўтвараюць сабекошт прадукцыі (прац, паслуг), групуюцца з улікам іх эканамічнага ўтрымання па наступных элементах: матэрыяльныя выдаткі (за вылікам кошту зваротных адходаў), выдаткі на аплату працы, адлічэнні на сацыяльныя патрэбы; амартызацыя асноўных фондаў; іншыя выдаткі. Выдаткі, звязаныя з вытворчасцю і рэалізацыяй прадукцыі, пры планаванні, уліку і калькуляванні сабекошту прадукцыі групуюцца па артыкулах выдаткаў.

Тэкст належыць да навуковага стылю. У тэксце падаецца дакладнае, лагічнае і адназначнае выражэнне думкі. Шырока распаўсюджаны ўстойлівыя спалучэнні тэрміналагічнага характару: сабекошт, выдаткі, прыбытак. Выкарыстоўваюцца сказаў з аднароднымі членамі і абагуленымі словамі, з дзеепрыметнікавымі і дзеепрыслоўнымі зваротамі. У тэксце не сустракаюцца клічныя і пытальныя сказы. Сінтаксіс вызначаецца шматкампанентнымі складанымі сказамі злучнікавага злучэння, а таксама складанымі сінтаксічнымі канструкцыямі.